Η ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΣΕ ΠΟΡΕΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΣΜΟ

Βολιβία: ήττα της Δεξιάς

του ΙΜΜΑΝΙΟΥΕΛ ΒΑΛΛΕΡΣΤΑΪΝ

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:
(http://www.monthlyreview.gr 10/10/2008)




Στην εκπληκτική σειρά εκλογών στη Νότια Αμερική τα τελευταία πέντε χρόνια, τα ριζοσπαστικότερα αποτελέσματα εμφανίσθηκαν στη Βολιβία, με την εκλογή στην προεδρία του Έβο Μοράλες. Αυτό δεν οφείλεται στο ότι ο Μοράλες είχε την πιο αριστερή πλατφόρμα θέσεων. Οφείλεται μάλλον στο ότι σε αυτή τη χώρα, στην οποία η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι αυτόχθονες, ήταν η πρώτη φορά που ένας από αυτούς εξελέγη πρόεδρος της δημοκρατίας. Αυτό από μόνο του ήταν μια μεγάλη κοινωνική επανάσταση και δεν εκτιμήθηκε καθόλου από τους απογόνους των Ευρωπαίων μεταναστών που πάντα είχαν τον έλεγχο της χώρας.

Το μεγάλο ερώτημα μετά την εκλογή του Μοράλες ήταν αν θα παραμείνει επί μακρόν στην εξουσία ή αν η βολιβιανή Δεξιά, ίσως και με τη συνεργασία των ενόπλων δυνάμεων θα τον ανέτρεπε. Τώρα, απέδειξε ότι μπορεί να παραμείνει.

Υπήρχαν τρεις κύριοι άξονες στο πρόγραμμά του. Το σημερινό εθνικό εισόδημα της Βολιβίας προέρχεται κυρίως από τις εξαγωγές φυσικού αερίου – ουσιαστικά στη Βραζιλία και την Αργεντινή. Το φυσικό αέριο υπάρχει στις ανατολικές περιοχές της χώρας, στο αποκαλούμενο Μισοφέγγαρο. Πρόκειται για τις περιοχές στις οποίες υπάρχουν τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοχθόνων. Η πλειοψηφία αποτελείται από απογόνους Ευρωπαίων. Μέχρι την άνοδο του Μοράλες στην εξουσία, οι τιμές πώλησης του φυσικού αερίου ήταν εξαιρετικά χαμηλές. Και το εισόδημα παρέμενε σε μεγάλο ποσοστό στα χέρια των κυβερνήσεων των ανατολικών επαρχιών.

Έτσι, ο Μοράλες προσπάθησε να επαναδιαπραγματευθεί τις τιμές εξαγωγής του φυσικού αερίου. Επέβαλε ένα φόρο υδρογονανθράκων, έτσι ώστε το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος να καταλήγει στην κεντρική κυβέρνηση. Ο Μοράλες σκόπευε να χρησιμοποιήσει αυτά τα χρήματα σε μια κοινωνική αναδιανομή σε ολόκληρη τη χώρα, η οποία θα ωφελούσε σημαντικά τους αυτόχθονες.

Επιπρόσθετα, οι γαίες των ανατολικών επαρχιών είχαν διανεμηθεί εξαιρετικά άνισα. Τα 2/3 των γαιών ανήκαν στο 1/6 τους 1% του πληθυσμού. Ο Μοράλες ήθελε να θέσει ένα όριο στις εκτάσεις που θα μπορούσε κάποιος να κατέχει – μια μορφή μεγάλης αγροτικής μεταρρύθμισης.

Στην εξωτερική πολιτική ο Μοράλες προσπάθησε να διαμορφώσει λογικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Συνέχισε να αποδέχεται τα χρήματα που έδιναν οι ΗΠΑ για τις αντι-ναρκωτικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα αφού αυτά τα χρήματα πήγαιναν στις ένοπλες δυνάμεις. Παράλληλα, δέχθηκε με ευχαρίστηση τη βοήθεια της Βενεζουέλας και τους Κουβανούς γιατρούς. Η αμερικανική κυβέρνηση ήταν εμφανώς δυσαρεστημένη με τον Μοράλες και προτιμούσε να δει τη βολιβιανή Δεξιά να επιστρέφει στην εξουσία.

Η στρατηγική της βολιβιανής Δεξιάς αφορούσε την απαίτηση μεγαλύτερης αυτονομίας για τις περιφερειακές κυβερνήσεις, προσανατολιζόμενη τελικά στην απόσχιση – ένα σχέδιο το οποίο ποτέ δεν είχαν υποστηρίξει όταν ήλεγχαν την κεντρική κυβέρνηση. Απαίτησαν μια ανάκληση της εκλογής του Μοράλες. Μια τακτική στην οποία υπήρξε ισχυρή ανταπάντηση.

Ο Μοράλες αποδέχθηκε την πρόκληση, προσθέτοντας στην ανάκληση και το ερώτημα αν οι εννέα περιφερειακές κυβερνήσεις θα έπρεπε και αυτές να ανακληθούν. Στις εκλογές ο Μοράλες έλαβε την υποστήριξη του 68% του λαού – πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό της αρχικής εκλογής του. Επτά επαρχιακοί κυβερνήτες επανεκλέχθηκαν αλλά δύο κυβερνήτες, αντίπαλοι του Μοράλες, εξεδιώχθησαν, γεγονός που επέτρεψε στον Μοράλες να διορίσει τους διαδόχους του.

Τότε, η Δεξιά στις ανατολικές επαρχίες προσπάθησε να παρεμποδίσει την εξαγωγή του φυσικού αερίου. Ήλπιζαν να αναγκάσουν τις κυβερνήσεις της Βραζιλίας και της Αργεντινής να ασκήσουν πιέσεις στον Μοράλες. Οι υποστηρικτές του Μοράλες άρχισαν τις διαδηλώσεις. Περισσότεροι από 30 διαδηλωτές σκοτώθηκαν στην πόλη Ελ Πορβενίρ. Ο Μοράλες συνέλαβε τον κυβερνήτη και τοποθέτησε στη θέση του έναν ναύαρχο.

Στο σημείο αυτό, η πρόεδρος της Χιλής Μισέλ Μπασελέ ζήτησε τη σύγκλιση μιας επείγουσας σύσκεψης της οργάνωσης των 12 Νοτιοαμερικανικών κρατών (UNASUR) για να εξετάσουν την κατάσταση. Οι 12 πρόεδροι έφθασαν στο Σαντιάγκο για τη συνάντηση και αποδέχθηκαν ομόφωνα το ψήφισμα περί «πλήρους και ολοκληρωτικής υποστήριξης της συνταγματικής κυβέρνησης του Έβο Μοράλες», αποθαρρύνοντας κάθε πιθανό πραξικόπημα. Η σημασία αυτού του ψηφίσματος ήταν ότι εγκρίθηκε ομόφωνα και έγινε αποδεκτό ακόμα και από τον βαθειά φιλοαμερικανό πρόεδρο της Κολομβίας Αλβάρο Ουρίμπε. Το ψήφισμα έγινε στη συνέχεια αποδεκτό και από την ομάδα του Ρίο, έναν οργανισμό 22 χωρών από τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, περιλαμβανομένου και του Μεξικού. Η UNASUR ζήτησε διάλογο. Το ίδιο και ο Μοράλες, ακόμα και πριν από το ψήφισμα της UNASUR. Η Δεξιά κωλυσιεργούσε. Η τελευταία ελπίδα της ήταν κάποια αμερικανική επέμβαση. Αλλά η Βολιβία έχει απελάσει τον Αμερικανό πρέσβη Φίλιπ Γκόλντμπεργκ για «συνομωσία ενάντια στη δημοκρατία», δηλαδή για συνεργασία με τη βολιβιανή Δεξιά. Οι ΗΠΑ πολώνουν τα μικρά προγράμματα βοήθειας προς τη Βολιβία. Η Ρωσία προσφέρθηκε να μπει στο παιγνίδι. Οι ΗΠΑ χάνουν όλο και περισσότερο έδαφος στη Λατινική Αμερική.

Αν κάποιος αναρωτηθεί γιατί ακόμα και ο Ουρίμπε υπέγραψε το ψήφισμα, είναι γιατί κανένας πρόεδρος δεν επιθυμεί να δει να ενισχύεται η νέα τακτική των αποσχίσεων. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να κάνουν το ίδιο στον Ισημερινό – μια τακτική που αντιμετωπίσθηκε με την ίδια αποφασιστικότητα με τη μεγάλη νίκη του προέδρου Ραφαέλ Κορρέα στο δημοψήφισμα για το σύνταγμα της χώρας.