ΑΠΟΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

MONTHLY REVIEW

http://www.monthlyreview.gr/antilogos/greek/



Απορύθμιση και χρηματιστική κρίση

του ROBERT WEISSMAN
(25/01/2008)




Θα ήταν ωραίο να περιορίσουμε την πρόσφατη κρίση στη Γουώλ Στρητ και στα παγκόσμια χρηματιστήρια σαν ένα φαινόμενο που αφορά μόνο τον κύκλο των επενδυτών.

Δυστυχώς, τα αποτελέσματα γίνονται ήδη αισθητά στις χαμηλότερες εισοδηματικές ομάδες, κυρίως στις ΗΠΑ. Τα χειρότερα σενάρια που μπορούν να προκύψουν από την κατάρρευση του συστήματος δανείων για κατοικίες, είναι τρομακτικά – μια σοβαρή παγκόσμια ύφεση αποτελεί μια διακριτή πιθανότητα.

Το αν αυτά τα χειρότερα σενάρια μπορεί να αποφευχθούν ή να γίνουν ηπιότερα –καθώς και η πρόληψη παρόμοιων κρίσεων στο μέλλον– εξαρτάται από το αν θα εγκαταλειφθεί το φιλελεύθερο καθεστώς χρηματιστικής ρύθμισης, το οποίο βρίσκεται σε ισχύ την τελευταία δεκαετία.

Η παρούσα κρίση είναι το προβλεπόμενο (και προβλεφθέν) αποτέλεσμα μιας μαζικής φούσκας στην αγορά κατοικίας στις ΗΠΑ, η οποία με τη σειρά της οφείλεται εν μέρει σε παγκόσμιες οικονομικές ανισορροπίες, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτραπούν.

Τουλάχιστον, πέντε διακριτές αποτυχίες ρύθμισης οδήγησαν στην κρίση αυτή:

[1] Η αποτυχία διαχείρισης του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ. Η φούσκα στην αγορά κατοικίας (όπως και η διόγκωση στις υπερεκτιμημένες εξαγορές εταιριών) ενισχύθηκε από το φθηνό χρήμα – από τα χαμηλά επιτόκια. Ένας λόγος δημιουργίας φθηνού χρήματος ήταν η εισαγωγή στις ΗΠΑ κεφαλαίων από την Κίνα. Το κεφαλαιακό πλεόνασμα της Κίνας ήταν η αντανάκλαση στον καθρέπτη του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ – οι αμερικανικές εταιρίες έστελναν μεγάλο όγκο δολαρίων στην Κίνα για την εισαγωγή φθηνών προϊόντων που πωλούνταν στους Αμερικανούς καταναλωτές.


[2] Η αποτυχία παρέμβασης για να μην διογκωθεί η φούσκα στην αγορά κατοικίας. Παράλληλα με την εισαγωγή κεφαλαίων, η πολιτική της ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ διατήρησε πολύ χαμηλά επιτόκια. Υπήρχαν σοβαροί λόγοι για την υιοθέτηση αυτής της πολιτικής, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Fed δεν μπορούσε να αποτρέψει τη φούσκα. Όπως υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι Ντιν Μπέηκερ και Μαρκ Γουάισμπροτ του Center for Economics and Policy Research ο επικεφαλής της Fed Άλαν Γκρίνσπαν μόνο με την αποδοχή της ύπαρξης της φούσκας –και την επαναπροσαρμογή της κοινής γνώμης για το μέλλον της αγοράς κατοικίας– θα μπορούσε να αποτρέψει ή τουλάχιστον να ανασχέσει τη φούσκα. Ο ίδιος απέρριψε και αρνήθηκε ακόμα και την ύπαρξη της φούσκας.


[3] Η χρηματιστική απορύθμιση και η ανεξέλεγκτη χρηματιστική «καινοτομία». Ένας βασικός λόγος που τα δάνεια έγιναν τόσο ευρέως διαθέσιμα και με τόσο μικρή ενασχόληση με τις δυνατότητες των δανειοληπτών ήταν η αλλαγή στο ποιοι οργανισμοί κρατούσαν τις υποθήκες. Παραδοσιακά οι τράπεζες συνάπτουν δάνεια και κρατούν τις υποθήκες. Στη νέα εποχή τόσο οι τράπεζες όσο και οι μη τραπεζικοί δανειστές πρόσφεραν ενυπόθηκα δάνεια αλλά μετά πωλούσαν αυτά τα δάνεια σε άλλους. Επενδυτικές τράπεζες συσσώρευαν πολλά ενυπόθηκα δάνεια στα επονομαζόμενα CDO (Collateralized Debt Obligations) και μετά τα πωλούσαν στη Γουώλ Στρητ με την υπόσχεση μιας σταθερής εισροής εσόδων από τις πληρωμές των τόκων. Αυτές οι διαδικασίες ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτες. Παρά την υποτιθέμενη επιτηδειότητα των εμπλεκομένων επενδυτών, κανένας δεν έλαβε υπόψη το πόσο κακής ποιότητας ήταν τα δάνεια ή κυρίως τη βεβαιότητα ότι ένας μεγάλος αριθμός τους θα είχε κακή πορεία αν και όταν έσκαγε η βόμβα στην αγορά κατοικίας.

[4] Αποτυχία της ιδιωτικής ρύθμισης. Ήταν καθήκον των υπηρεσιών αξιολόγησης (όπως η Moody’s και η Standard and Poor’s) να εκτιμήσουν τα CDO και να ενημερώσουν τους επενδυτές για το πόσο επικίνδυνα ήταν. Απέτυχαν πλήρως, εν μέρει γιατί ήθελαν να διατηρήσουν καλές σχέσεις με τις επενδυτικές τράπεζες που εξέδιδαν τα CDO.

[5] Κανένας έλεγχος στους δανειστές-αρπακτικά. Το τοξικό μίγμα της χρηματιστικής απορύθμισης και της φούσκας στην αγορά κατοικίας δημιούργησαν τις συνθήκες στις οποίες επιθετικοί δανειστές ήταν βέβαιο ότι θα καταχράζονταν ευάλωτους δανειολήπτες. Οι όροι του δανείου σου δεν έχουν καμία σημασία, έλεγαν στους δανειολήπτες, στο βαθμό που η αξία του σπιτιού σου ανεβαίνει. Οι δανειστές παγίδευαν τους δανειολήπτες μέσα σε συνθήκες που πιθανότατα δεν θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν κάνοντας αναπόφευκτη την παρούσα θύελλα των κατασχέσεων. Μια αποτελεσματική ρύθμιση των δανειακών πρακτικών θα μπορούσε να είχε εμποδίσει την ύπαρξη καταχρηστικών δανείων αλλά δεν υπήρξε καμία.

Δυστυχώς οι συνέπειες της κατάρρευσης των ενυπόθηκων δανείων εκτείνονται περισσότερο από την επιδημία των κατασχέσεων. Η εμπλοκή του χρηματιστικού τομέα με τους θεσμούς ενυπόθηκων δανείων και οι καταστροφικές επιπτώσεις της φούσκας στην αγορά κατοικίας έχουν δημιουργήσει μια αβεβαιότητα στους δανειστές για το ποιος ακόμα και μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων και των χρηματιστικών θεσμών είναι αξιόπιστος. Οι προκύπτοντες πιστωτικοί τριγμοί απειλούν τη λειτουργία ολόκληρης της παγκόσμιας οικονομίας. Οι χρηματιστικές αγορές προσπαθούν να κάνουν προβλέψεις για τις προοπτικές των τραπεζών, των ασφαλιστικών εταιριών και άλλων χρηματιστικών επιχειρήσεων και η συνεχής πτώση της αξίας των μετοχών δημιουργεί άμεσους κινδύνους για την πραγματική παγκόσμια οικονομία.

Λιγότερο έντονη αλλά πιθανόν πιο ουσιαστική είναι η επίδραση της φούσκας στις μειώσεις των τιμών των κατοικιών. Η αμερικανική καταναλωτική ζήτηση τα τελευταία πέντε χρόνια καθορίσθηκε από τη δυνατότητα δανεισμού των καταναλωτών με βάση την αυξανόμενη αξία των σπιτιών τους. Με την πτώση των αξιών των κατοικιών αυτή η διαδικασία θα λειτουργεί αντίστροφα. Η σε ύφεση ευρισκόμενη αγορά κατοικίας πλήττει επίσης και τον κατασκευαστικό τομέα, που αποτελεί ένα σημαντικό τμήμα της αμερικανικής οικονομίας. Μια σοβαρή ύφεση προβάλει σαν μια πραγματική πιθανότητα.

Η διαχείριση αυτών των ζημιών και η αποτροπή των χειρότερων εξαρτάται από το πόσο δραστήρια και επεμβατική θα είναι η κυβέρνηση –ένα κυβερνητικό σχέδιο αναζωογόνησης και επιθετικές πρωτοβουλίες εξαναγκασμού των δανειστών να προσαρμόσουν τους όρους υποθήκης και να επιτρέψουν στους ανθρώπους να μείνουν στα σπίτια τους. Η αποτροπή του χρηματιστικού πανικού απαιτεί νέα πρότυπα διαφάνειας και ρύθμισης. Οι ερχόμενες μέρες και μήνες θα δείξουν αν έχουν κατανοηθεί τα μαθήματα.



--------------------------------------------------------------------------------

Περισσότερα: http://www.commondreams.org